Nasza organizacja od samego początku czyli od 1979 roku ujmuje ten wzorzec wychowawczy w formułę pierwszej redakcji Prawa Harcerskiego z roku 1918. Takie Prawo Harcerskie mięli zapisane w swych książeczkach służbowych najstarsi harcerze, którzy ostatniej dekadzie komizmu przyjęli członkostwo w „Szarych Polówkach” a byli świadkami powstawania harcerstwa w Polsce. Druh Kostek Rakowski (obrońca Lwowa) zdecydował się na przystąpienie do Drużyny ZWHP gdy zapytał młodego biszkopta o pierwszy punkt prawa harcerskiego, a ten z dumą wyrecytował: „Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy”. Druh Stefan Połeć harcerz-ochotnik z 1920 roku przekazał nam do archiwum swoją zniszczoną książeczkę harcerską, która była z nim na froncie wojny z bolszewikami, zaklinając, że to prawo nigdy nie powinno się zmieniać i to co robi ZHP jest gwałtem na umysłach i sercach młodych Polaków. Prawo Harcerski nie powinno się zmieniać tak jak nie zmienia się prawo boskie czy prawa fizyki lub chemii. To, że zmienia się świat i moda, nie warunkuje konieczności zmian i kolejnych redakcji Prawa – zmiana prawa sugeruje, że poprzednie było złe. Najbezpieczniej i najbardziej uczciwie jest sięgnąć wprost do źródła i przyjąć pierwszą redakcję Prawa Harcerskiego z 1918 roku. Wszystko inne (w tym zmiany językowe czy kulturowe można zweryfikować komentarzem).

A czy twoja organizacja ujmuje wzorzec wychowawczy w formę niezmiennego kodeksu honorowego? Czy ideał zawarty w tym kodeksie jest zgodny z twoją wizją wychowania?

W naszej organizacji Przyrzeczenie Harcerskie zawsze było aktem szczególnym, do którego przywiązywano wielką wagę. Nie było rozdawnictwa Krzyży Harcerskich. Wręcz przeciwnie Harcerz przygotowujący się do Przyrzeczenia mógł sam zdobyć dla siebie (na własne Przyrzeczenie) jakiś zabytkowy krzyż harcerski np. po swoim dziadku. Nie uznawaliśmy też przyrzeczenia składnego w ZHP na „wierność sprawie socjalizmu”. Ktoś wstępujący do naszej organizacji musiał zdjąć (na jakiś czas) taki krzyż, nie nosił nawet guzików z lilijkami. Dopiero pod odbyciu próby biszkopta miał prawo nosić lilijkę i po zdobyciu pierwszego stopnia składał właściwe Przyrzeczenie Harcerskie i mógł otrzymać swój krzyż harcerski.

A czy twoja organizacja poważnie podchodzi do odbycia okresu kandydackiego, którego zwieńczeniem jest dopiero uroczyste ślubowanie?

Sprawności fachowe się zdobywa, a nie dostaje. Zatem tryb ich zdobywania zakłada indywidualne podejście do rozwoju każdego harcerza. Zbyt częste zmiany w systemie sprawności fachowych poddają w wątpliwość zrozumienie tematu przez wychowawców proponujących lub zatwierdzających te zmiany. To że zmienia się świat oznacza jedynie, że potrzebne są czasem nowe fachowości (choćby komputerowe), ale przecież nie zniknęły stare umiejętności (bartnik, zdun czy kołodziej). Te zapomniane zawody też mogą się komuś przydać, w ZWHP nie ma zamkniętej listy sprawności, bo jest to „wolna” organizacja i każdemu wolno zdobyć każdą sprawność fachową. Chcesz zdobyć jakiś fach? Podejmij zadania, które pomogą ci go zdobyć, sprawdź się w tym fachu i zakończ to spektakularnym wyczynem aby się wykazać i przynieść komuś jakiż pożytek z tego, że stałeś się fachowcem. Znaczek pamiątkowy w formie naszywki-piktogramu na prawym rękawie, będzie ci przypominał, że jesteś w tym dobry i zastąpi dyplom czy certyfikat. Są oczywiście różne bardziej popularne od innych sprawności, które zdobywa się po drodze do stopni harcerskich bo zawarte w nich zadania i umiejętności są często tematami zbiórek zastępów.

A czy twoja organizacja przykłada wagę do zdobywania sprawności fachowych?

Używamy tradycyjnych 5 stopni harcerskich nazwanych dla chłopców: młodzik, wywiadowca, ćwik, Harcerz Orli i Harcerz Rzeczypospolitej i dla dziewcząt: ochotniczka, tropicielka, pionierka/samarytanka, wędrowniczka, Harcerska Rzeczypospolitej. Na przedwojenny system stopni przeszliśmy 1 września 1981 roku. Osobistą formację i postawę instruktora harcerskiego kształtują stopnie przewodnika, podharcmistrza i harcmistrza. Podobnie jak ze sprawnościami, w zgodzie z metodyką harcerską stopień powinien być zdobywany poprzez podejmowane zadania i wyrażać kolejno wyższy poziom zarówno wyszkolenia harcerskiego jak i życiowej postawy.

A jak w twojej organizacji podchodzi się do zdobywania stopni? Czy rzeczywiście są zdobywane czy przyznawane za staż? Czy zdobycie stopnia wymaga podjęcia indywidualnego działania i wysiłku?

Historia ZWHP to w istocie historia wielu zastępów harcerskich, które posiadały swych wodzów, swoje tradycje, kroniki, proporce, zbiorki, sprzęt. To z zastępów tworzyły się jednostki harcerskie takie jak plutony i drużyny. Do dziś wspominamy, a nawet opiewamy w pieśniach zastępy Szarych Polówek z ostatniej dekady komunizmu: Jastrzębie, Koguty, Diabły Tasmańskie, Gołąbie, Kozice, Sowy, Pumy, Żubry, Kruki, Wilki, Węże, Łososie, i ten szczególny zastęp kadrowy Lwów (a nie Lwy). Dla nas jest to jeden z najważniejszych faktorów weryfikujących czy organizacja jest harcerska czy nie. Jeśli działa masowo lub podział na zastępy jest jedynie sztuczny (żeby zameldować na apelu lub odpowiednio stanąć w szyku), a zastępy nie odbywają własnych zbiórek i nie tworzą swej odrębności w ramach drużyny, nie podejmują własnych działań i służby społecznej czekając jedynie aż kadra drużyny coś im zorganizuje, to daleko takiej organizacji do harcerskiego systemu wychowawczego.

A czy twoja organizacja traktuje system zastępowy jako warunek konieczny istnienia dobrego harcerstwa?

Odpowiedzialność za swych podwładnych musi być mądra i proporcjonalna do karności wychowanków. Obdarzanie podwładnych zaufaniem wydobywa z nich to co najlepsze. System podległości służbowej na wzór wojskowy sprawdzał się w ZWHP nawet w sytuacjach gdy młodszy wiekiem harcerz był przełożonym starszego. Karność i posłuszeństwo wynikająca z Prawa Harcerskiego pozwala na respektowanie w pracy wychowawczej zasady przywództwa. Autorytet dowódcy (wodza) opaty musi być na jego postawie i osobistym przykładzie. Przywódca w harcerstwie służy swoim podwładnym i dlatego właśnie za tę służebność otrzymuje nagrodę w postaci lojalności i karności od swojej grupy podwładnych niezależnie czy pełni funkcję zastępowego, plutonowego czy drużynowego.

Czy w twojej organizacji taka zasada się sprawdza a może zauważasz jakieś „tarcia” na linii przełożony- podwładny? Czy jesteś w pełni przekonany, że przełożeni twojej organizacji pełnią rolę służebną wobec podwładnych czy raczej chcą nimi rządzić, sami czerpiąc korzyści z pełnienia funkcji przełożonych? Drażliwy temat? Odpowiedz sobie szczerze TAK czy NIE?

W założeniach harcerstwa leży działanie i praktyka. W okresie komuny praktycznie 90% zbiórek zastępów czy drużyn odbywała się u nas w terenie na świeżym powietrzu, do sprzyjało grom terenowym i harcom. Posiadanie harcówek było przywilejem jaki odebrano nam wraz z usunięciem naszych drużyn z ZHP. Harcerstwo świetlicowe, a już na pewno siedzenie na zbiórce w szkolnych ławkach zabija ducha harców i przygody. Da się zorganizować ciekawe zajęcia w izbie harcerskiej ale powinien to być wyjątek potwierdzający regułę, że 100% zbiórek odbywa się na powietrzu. Mamy w tym zakresie wspaniałą przeszłość choć dziś nasze nowe zastępy muszą nieco poprawić ten punkt na liście harcerskich wyzwań, gdyż posiadanie fajnej harcówki daje pokusę aby w niej organizować większość zbiórek. Niezależnie jednak od tego gdzie obywają się zbiórki powinny być one realizowane w formie gier i zadań praktycznych, a nie opowiadania o tym jak coś zrobić lub jak powinno się działać. Ważnym elementem pracy zastępów i drużyn jest podjecie konkretnej i zdefiniowanej służby społecznej aby jednostka harcerska była użyteczna dla lokalnego społeczeństwa (sąsiadów, parafii, gminy, szpitala czy szkoły).
A jak twoja organizacja realizuje program harcerski: w klasach, ławkach, harcówkach, świetlicach czy w terenie? Jaki rodzaj służby społecznej podejmuje? Czy najbliższe otoczenie was zna, widzi i jest dumne z tego, że ma na swoim terenie harcerzy?

Tradycje harcerskie są ważne, obchodzenie narodowych świąt, świat harcerskich, udział w lokalnych świętach gminy lub dzielnicy buduje tę więź ze środowiskiem. ZWHP pamiętał zawsze o narodowych rocznicach jeszcze w czasach gdy 11 listopada lub 3 maja były zakazane. Braliśmy udział w Mszach za Ojczyznę i pielgrzymkach pełniąc tam służbę dla lokalnej społeczności. Harcerze kierowali ruchem drogowym, pełnili służbę sanitarną, gotowali posiłki w kuchniach polowych, pomagali rozkładać namioty, a nawet pełnili służbę wartowniczą przy bagażach. Ważne jest aby w takich lokalnych uroczystościach i imprezach brać udział jako „pełniący służbę” a nie jedynie jako uczestnicy lub co gorsza widzowie i gapie.

A czy twoja organizacja uczestnicy w takich uroczystościach? Trzeba się was prosić abyście pojawili się na dożynkach i rocznicy 11 listopada czy sami je organizujecie lub pytacie jak możecie być pomocni, bo nikt z lokalnej społeczności nie wątpi w to że zobaczy tam waszych harcerzy? Znam organizacje, które uważają, że to obciach pokazać się na lokalnym święcie lub że nie pojawią się tam aby nie spotkać się z tym czy owym działaczem społecznym – coś zatem poszło nie tak w umacnianiu więzi wychowanków z lokalnym społeczeństwem. Jak to oceniasz w twoim przypadku?

Szacunek do harcerskiego munduru od zawsze był w ZWHP priorytetem. W okresie komunistycznych wypaczeń w których zamiast zielonego munduru używano koszuli HSPS i czerwonej krajki noszenie tradycyjnego harcerskiego umundurowania było nie tylko formą identyfikowania się z prawdziwym tradycyjnym harcerstwem polskim ale też wyrazem sprzeciwu wobec ówczesnych władz. Często niezależne środowiska harcerskie rozpoznawały się właśnie po mundurach i szczegółach umundurowania. Żadna prowokacja bezpieki, polegająca na wprowadzeniu „umundurowanych” prowokatorów do grupy harcerskiej pełniącej służbę nie powiodła by się z uwagi na dbałość o szczegóły umundurowania i tacy prowokatorzy byliby natychmiast zdemaskowani.
Warto podkreślić, że ZWHP nie używa na swych mundurach naszywek z logo lub symbolem „Szarych Polówek”. Można zatem należeć jednocześnie do ZWHP i innej skautowej organizacji. Mieliśmy wielu instruktorów harcerskich wtajemniczonych do Szarych Polówek, którzy jednocześnie pełnili funkcje drużynowych w swoich hufcach ZHP aby i tam robić dobrą harcerską robotę. Ta zasada funkcjonuje do dziś. Nasz statut nie zabrania nikomu należeć do kliku organizacji harcerskich, działać w kilku miastach jednocześnie i pełnić w nich różne funkcje. Sam zdecyduj gdzie i z kim chcesz pracować, jeśli z nami będzie ci po drodze – Zapraszamy do służby!

A jak wygląda podejście do kwestii umundurowania w twojej organizacji?

Postulat ten często bywa obecnie mocno wypaczany poprzez zbyt zmilitaryzowaną formę tzw. „survivalu”, w którym przyroda staje się jedynie terenem działania, a nie przedmiotem poznania i fascynacji. Odwołanie się do Prawa Harcerskiego, że: „harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać” warunkuje podejście do wychowania na łonie natury. W ZWHP od samego początku rozumiano to zgodnie z zasadą opisaną przez Stanisława Sedlaczka w książce „Podstawy etyczne scautingu”. Poznawanie przyrody, jej piękna i tajemnic prowadzi do odkrywania w dziełach przyrody jej Stwórcy. Poznawanie przyrody ma zatem przybliżyć harcerza do Boga (stworzyciela przyrody). Traktowanie przyrody jako anonimowego placu zabaw, który sam powstał nie do końca wiadomo po co, nie buduje odpowiedniego do przyrody szacunku i więzi z jej stwórcą.

A jakie podejście do przyrody ma twoja organizacja? Czy wychowuje w ścisłej z nią więzi?

Realizacja tego postulatu bywa niekiedy niestety zbyt zrytualizowana, mało pogłębiona i traktowana bardziej jako przejaw wierności tradycji niż przejaw realnej afirmacji głoszonych wartości. Najważniejsze jest aby nic w tym zakresie nie było robione „na pokaz” lub „bo tak wypada”. W ZWHP ważne było jakie pieśni śpiewa się przy ognisku, modlitwa wypływała spontanicznie z poczucia miłości do Boga, wspominanie bohaterów narodowych i śpiewanie patriotycznych pieśni porywało serca i niejednokrotnie wywoływało łezkę w oku. Tak wygląda realny patriotyzm i prawdziwa duchowość – osadza się na miłości. Bez niej są to jedynie puste hasła na sztandarach i suche daty w kalendarzach wyznaczające święta religijne i narodowe.

Oczywiście nawet w gronie FHZ są tu rozbieżności i niektóre organizacje działają koedukacyjnie. Sami w tym zakresie również rozumiemy, że nowe środowisko może stanąć przed dylematem w tym zakresie np. z powodu braku odpowiedniej ilości kadry. Jednakże wszędzie tan gdzie to tylko możliwe stosujemy zasadę braku koedukacji, a już na pewno nie organizujemy koedukacyjnych zastępów. Doskonale zasada ta sprawdziła się w ZWHP w latach osiemdziesiątych gdzie istniały w Skarżysku-Kamiennej dwie sławne drużyny: męska „Czarna Jedynka” i żeńska „Biała Jedynka”. Nie była im potrzebna żadna wspólna komenda ani żaden szczep. Doskonale współpracowały w rożnych wspólnych akcjach, nawet zorganizowano dwa wspólne obozy harcerskie jednak były to całkowicie odrębne twory z których jeden wychował doskonałe kobiety, a drugi doskonałych mężczyzn.

Nie chodzi o to aby być ortodoksami i zero-jedynkowo potraktować ten test. Jednak jeżeli twoja organizacja (drużyna) nie otrzymała co najmniej 10 punktów na TAK w tej 12 stopniowej skali to może warto coś zmienić?
Jeżeli sami czujecie, że bliżej wam jest mentalnie do ideału zawartego w tych 12 punktach, ale wasza organizacja odstaje od nich na tyle, że trudno będzie to zmienić to zapraszamy do nas. Wspólnie róbmy dobre harcerstwo. Możecie starać się o członkostwo w FHZ lub stać się wolnym harcerstwem w ramach ZWHP „Szare Polówki”. Możecie też próbować robić coś sami i współpracować z nami na zasadach harcerskiego braterstwa.

Czuwajcie Druhny i Druhowie bo nie znacie dnia ani godziny!